Η Γαλλική λογοτεχνία του 17ου αιώνα
Για τη Γαλλία, ο 17ος αιώνας είναι ο αιώνας του μεγαλείου και της δόξας: ο αιώνας του Λουδοβίκου ΙΔ΄ και του κλασικισμού.
Η Γαλλία, με μεγάλες στρατιωτικές και πολιτικές επιτυχίες αυτή την εποχή, κυριαρχεί επίσης στην Ευρώπη και με τη λογοτεχνική και καλλιτεχνική της παραγωγή.
Αυτός ο αιώνας βλέπει την κωδικοποίηση πολλών κανόνων γραφής και το πιο σημαντικό, βλέπει τη γέννηση της κωδικοποίησης της γαλλικής γλώσσας: ο Ρισελιέ δημιουργεί τη Γαλλική Ακαδημία το 1634 και ένα από τα πρώτα λεξικά καταρτίζεται από τον Φυρετιέρ το 1690.
Δύο σημαντικά λογοτεχνικά ρεύματα κυριαρχούν: Το μπαρόκ που χαρακτηρίζεται από την υπερβολή και τον εντυπωσιασμό και ο κλασικισμός, που προβάλει τα κλασικά ιδεώδη της τάξης, της σαφήνειας, της αναλογίας και του καλού γούστου.
Ο 17ος αιώνας είναι μια σημαντική περίοδος για τη γαλλική γλώσσα και λογοτεχνία και περιλαμβάνει αριστουργήματα διαχρονικής αξίας σε: ποίηση, μυθιστόρημα, διήγημα, παραμύθια και μύθους, επιστολές, θεωρητικά κείμενα και κυρίως έργα του κλασικού θεάτρου, τραγωδίες και κωμωδίες.
Η Γαλλία, με μεγάλες στρατιωτικές και πολιτικές επιτυχίες αυτή την εποχή, κυριαρχεί επίσης στην Ευρώπη και με τη λογοτεχνική και καλλιτεχνική της παραγωγή.
Αυτός ο αιώνας βλέπει την κωδικοποίηση πολλών κανόνων γραφής και το πιο σημαντικό, βλέπει τη γέννηση της κωδικοποίησης της γαλλικής γλώσσας: ο Ρισελιέ δημιουργεί τη Γαλλική Ακαδημία το 1634 και ένα από τα πρώτα λεξικά καταρτίζεται από τον Φυρετιέρ το 1690.
Δύο σημαντικά λογοτεχνικά ρεύματα κυριαρχούν: Το μπαρόκ που χαρακτηρίζεται από την υπερβολή και τον εντυπωσιασμό και ο κλασικισμός, που προβάλει τα κλασικά ιδεώδη της τάξης, της σαφήνειας, της αναλογίας και του καλού γούστου.
Ο 17ος αιώνας είναι μια σημαντική περίοδος για τη γαλλική γλώσσα και λογοτεχνία και περιλαμβάνει αριστουργήματα διαχρονικής αξίας σε: ποίηση, μυθιστόρημα, διήγημα, παραμύθια και μύθους, επιστολές, θεωρητικά κείμενα και κυρίως έργα του κλασικού θεάτρου, τραγωδίες και κωμωδίες.
Ιστορικό πλαίσιο
Για τη Γαλλία, ο 17ος αιώνας σε ιστορική βάση ορίζεται από δύο ημερομηνίες:
το 1598 με το Διάταγμα της Νάντης του Ερίκου Δ’ με το οποίο έληξε η περίοδος των θρησκευτικών πολέμων του 16ου αιώνα και
το 1715, ημερομηνία θανάτου του Λουδοβίκου ΙΔ’ που επέβαλε κατά τη διάρκεια της πολύ μακράς βασιλείας του την απόλυτη μοναρχία στη Γαλλία και διεύρυνε το βασίλειο με πολλές κατακτήσεις.
Ανάμεσα σε αυτές τις δύο ημερομηνίες η βασιλική εξουσία ενισχύθηκε
- από τον πρωθυπουργό του Λουδοβίκου ΙΓ΄, τον Ρισελιέ,
- κατά τη διάρκεια της αντιβασιλείας της Άννας της Αυστρίας από τον πρωθυπουργό Μαζαρίνο
- και από το έργο του Λουδοβίκου ΙΔ’, του βασιλιά-Ήλιου, που επέβαλε την απόλυτη μοναρχία στο βασίλειο.
Η ενοποίηση της Γαλλίας: Κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, μέσω μιας σειράς προσαρτήσεων, η Γαλλία πήρε τη μορφή που έχει σήμερα. Η Φλάνδρα και το Αρτουά, η Λωραίνη και η Αλσατία, η Φρανς-Κοντέ και η Σαβοΐα και στα νότια η Ωβέρνη και η Λιμουζέν προσαρτήθηκαν στη Γαλλία.
Η ενίσχυση της βασιλικής εξουσίας: Συντρίβοντας τις εξεγέρσεις της Σφενδόνης, ο Μαζαρίνος περιόρισε την εξουσία των ευγενών και συνέβαλε στη δημιουργία της απόλυτης μοναρχίας.
Η πολιτισμική ανάπτυξη της Γαλλίας: η βασιλεία του βασιλιά-Ήλιου συνέβαλε στην ανάπτυξη της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής ζωής. Με την προστασία του ή με τη χορήγηση επιχορηγήσεων, η εξουσία ενθάρρυνε τους καλλιτέχνες και αύξησε την καλλιτεχνική παραγωγή.
Η εποχή - η κοινωνία
Ένας από τους παράγοντες που επηρέασαν αποφασιστικά τη λογοτεχνική δημιουργία ήταν η βασιλική υποστήριξη προς τους συγγραφείς. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι οι συγγραφείς ζούσαν χάρη στους προστάτες τους και ότι η λογοτεχνία δεν ήταν αναγνωρισμένη ακόμη ως επάγγελμα. Άλλοι παράγοντες ήταν η οικονομική ευημερία, οι περισσότερες ελεύθερες ώρες που είχε στη διάθεσή της η ανερχόμενη αστική τάξη, η μόδα του διαβάσματος και, πολύ σημαντικό, η απουσία μακροχρόνιου πολέμου.
Από τις αρχές του αιώνα μικρές ομάδες λογίων, που αναφέρονταν σαν ακαδημίες, καλλιέργησαν μια τάση για φιλολογικές και επιστημονικές συζητήσεις. Μια από αυτές, ο Ρισελιέ, πρωθυπουργός, διάσημος προστάτης των τεχνών και συγγραφέας ο ίδιος, τη μετέτρεψε σε εθνικό ίδρυμα και έτσι δημιουργήθηκε η Γαλλική Ακαδημία, το 1635.
Τα σαλόνια ήταν κοσμικές και φιλολογικές συγκεντρώσεις που επηρέασαν τη γαλλική ζωή το πρώτο μισό του 17ου αιώνα. Η λογοτεχνική μυθιστοριογραφία και η ποίηση ήταν τα αγαπημένα θέματα αυτών των σαλονιών και οι συγγραφείς μετέφεραν στα μυθιστορήματα και στα ποιήματά τους αυτόν τον εκλεπτυσμένο κόσμο και τις κομψές συνομιλίες του.
Συγχρόνως, η πόλη και η ανερχόμενη αστική τάξη άρχισαν να παίζουν σημαντικό ρόλο στο χώρο των τεχνών και της λογοτεχνίας με την ευρύτερη διάδοση των έργων και την ανάπτυξη της ανάγνωσης. Επί πλέον, ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ επέλεγε για συμβούλους του αστούς και οι ευγενείς έπαψαν να παίζουν σημαντικό ρόλο στη διακυβέρνηση.
Οι συνθήκες διαβίωσης του λαού δεν άλλαξαν καθόλου,είτε ήταν υποταγμένοι στην αυθαιρεσία των μεγάλων αρχόντων είτε στη βασιλική εξουσία. Μεγάλοι συγγραφείς θα αναφερθούν στη δυστυχία των χωρικών, κυρίως προς το τέλος του αιώνα.
Από τις αρχές του αιώνα μικρές ομάδες λογίων, που αναφέρονταν σαν ακαδημίες, καλλιέργησαν μια τάση για φιλολογικές και επιστημονικές συζητήσεις. Μια από αυτές, ο Ρισελιέ, πρωθυπουργός, διάσημος προστάτης των τεχνών και συγγραφέας ο ίδιος, τη μετέτρεψε σε εθνικό ίδρυμα και έτσι δημιουργήθηκε η Γαλλική Ακαδημία, το 1635.
Τα σαλόνια ήταν κοσμικές και φιλολογικές συγκεντρώσεις που επηρέασαν τη γαλλική ζωή το πρώτο μισό του 17ου αιώνα. Η λογοτεχνική μυθιστοριογραφία και η ποίηση ήταν τα αγαπημένα θέματα αυτών των σαλονιών και οι συγγραφείς μετέφεραν στα μυθιστορήματα και στα ποιήματά τους αυτόν τον εκλεπτυσμένο κόσμο και τις κομψές συνομιλίες του.
Συγχρόνως, η πόλη και η ανερχόμενη αστική τάξη άρχισαν να παίζουν σημαντικό ρόλο στο χώρο των τεχνών και της λογοτεχνίας με την ευρύτερη διάδοση των έργων και την ανάπτυξη της ανάγνωσης. Επί πλέον, ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ επέλεγε για συμβούλους του αστούς και οι ευγενείς έπαψαν να παίζουν σημαντικό ρόλο στη διακυβέρνηση.
Οι συνθήκες διαβίωσης του λαού δεν άλλαξαν καθόλου,είτε ήταν υποταγμένοι στην αυθαιρεσία των μεγάλων αρχόντων είτε στη βασιλική εξουσία. Μεγάλοι συγγραφείς θα αναφερθούν στη δυστυχία των χωρικών, κυρίως προς το τέλος του αιώνα.
Ο βασιλιάς - η βασιλική Αυλή
Η εδραίωση της βασιλικής εξουσίας έκανε το βασιλιά και τη βασιλική Αυλή, πρώτα στο Λούβρο και από το 1682 στις Βερσαλλίες, καθοριστικούς παράγοντες της διαμόρφωσης του καλού γούστου.
Στο ανάκτορο των Βερσαλλιών ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ συγκέντρωσε όλη τη γαλλική αριστοκρατία, πάνω από 5.000 άτομα. Όποιος μεγάλος άρχοντας δεν κατοικούσε στην Αυλή ήταν αποκλεισμένος από αξιώματα και επιχορηγήσεις. "Είναι ένας άνθρωπος που δεν τον βλέπω", η φράση αυτή του βασιλιά σήμαινε ανέκλητη καταδίκη. Αυτοί όλοι διέπλαθαν τα γούστα της χώρας σύμφωνα με τα δικά τους.
Στο ανάκτορο των Βερσαλλιών ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ συγκέντρωσε όλη τη γαλλική αριστοκρατία, πάνω από 5.000 άτομα. Όποιος μεγάλος άρχοντας δεν κατοικούσε στην Αυλή ήταν αποκλεισμένος από αξιώματα και επιχορηγήσεις. "Είναι ένας άνθρωπος που δεν τον βλέπω", η φράση αυτή του βασιλιά σήμαινε ανέκλητη καταδίκη. Αυτοί όλοι διέπλαθαν τα γούστα της χώρας σύμφωνα με τα δικά τους.
Το πρότυπο του έντιμου άνδρα
Το 17ο αιώνα αναπτύχθηκε το κοινωνικό ιδεώδες του έντιμου ανθρώπου. Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η τέχνη της συζήτησης, η προσαρμοστικότητα, η αυτοσυγκράτηση, η πνευματική ευρύτητα και οξύνοια, η επιδεξιότητα στο χειρισμό καταστάσεων, η ευπρέπεια στις κοινωνικές συναναστροφές, η ευγένεια, η γενναιοδωρία, η ηθική ακεραιότητα και άλλες αρετές.
Ο έντιμος άνθρωπος είναι το πρότυπο του άνδρα που ακολούθησε χρονικά τον ευγενή και τον αυλικό και λειτουργεί ως προάγγελος του αστού, ενός ανθρώπου που δεν μετράει πια η καταγωγή του για να είναι σεβαστός, αλλά κατακτά την κοινωνική αποδοχή με την αξία, την αρετή, την ευγένεια και την καλλιέργειά του.
Ο έντιμος άνθρωπος είναι το πρότυπο του άνδρα που ακολούθησε χρονικά τον ευγενή και τον αυλικό και λειτουργεί ως προάγγελος του αστού, ενός ανθρώπου που δεν μετράει πια η καταγωγή του για να είναι σεβαστός, αλλά κατακτά την κοινωνική αποδοχή με την αξία, την αρετή, την ευγένεια και την καλλιέργειά του.
Τα ιδεολογικά και λογοτεχνικά ρεύματα
Το μπαρόκ και ο κλασικισμός
Το μπαρόκ είναι μια καλλιτεχνική μορφή με κυρίαρχο στοιχείο την πρόκληση εντυπώσεων και την επίκληση των αισθήσεων και της συγκίνησης. Αναπτύχθηκε από τα τέλη του 16ου έως τα τέλη του 18ου αιώνα και, με αφετηρία την Ιταλία, διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική. Επηρέασε όλα τα μέσα έκφρασης, αρχίζοντας από την αρχιτεκτονική και φθάνοντας στη λογοτεχνία, στην οποία εκφράστηκε με μια τάση που έδινε προτεραιότητα στην αισθαντικότητα και την ευαισθησία. Χαρακτηρίζεται από το υπερβολικά στυλιζαρισμένο ύφος και την υπερβολή.Θα μπορούσε να δει κανείς το μπαρόκ στη λογοτεχνία σαν την τέχνη του λόγου στον υπερθετικό βαθμό, την τέχνη που γοητεύεται από τον ίδιο τον εαυτό της.
Σε αντίθεση με το μπαρόκ, ο κλασικισμός στηρίζεται στο σεβασμό ορισμένων κανόνων, στη σπουδή της φύσης και αναζητά την έμπνευση και τα πρότυπά του στην Αρχαιότητα. Στη γαλλική λογοτεχνία κυριάρχησε το δεύτερο μισό κυρίως του 17ου αιώνα, υπάρχει όμως συνύπαρξη μπαρόκ στοιχείων στα κλασικά έργα.
Ο κλασικισμός είναι στενά συνδεδεμένος με τα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής, κυρίως με αυτό του ορθολογισμού του Ντεκάρτ, από τον οποίο επηρεάστηκε.
Ο κλασικισμός είναι στενά συνδεδεμένος με τα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής, κυρίως με αυτό του ορθολογισμού του Ντεκάρτ, από τον οποίο επηρεάστηκε.
Οι ελευθεριακοί
Οι ελευθεριακοί (ελεύθεροι στοχαστές) ήταν συγγραφείς που είχαν απομακρυνθεί από την επίσημη θρησκεία, το Χριστιανισμό, χλεύαζαν τις θρησκευτικές πρακτικές, επιδείκνυαν την ανεξαρτησία της σκέψης τους και προσπάθησαν να δώσουν στην ανθρώπινη ύπαρξη την κοσμική έννοια του όρου. Πρόβαλαν την ελευθεριακή σκέψη τους και την αντισυμβατικότητά τους και υιοθέτησαν τα ελευθεριακά ήθη ακόμη και στην προσωπική τους ζωή. Τολμηροί στην αρχή του αιώνα, χτυπήθηκαν από τον Ρισελιέ. Επανήλθαν στο προσκήνιο τη δεκαετία 1643-1653, κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων της Σφενδόνης. Το ελεύθερο πνεύμα (l'esprit libertin) επιβίωσε για χρόνια και εμφανίστηκε πάλι ορμητικό προς το τέλος του αιώνα.
Αυτό το ιδεολογικό ρεύμα βασίστηκε στην υλιστική φιλοσοφία του Πιέρ Γκασσεντί. Ο Συρανό ντε Μπερζεράκ, μαθητής του Πιέρ Γκασσεντί, είναι ο κορυφαίος εκπρόσωπος της ελευθεριακής σκέψης. Άλλοι συγγραφείς οι Σαιν-Εβρεμόν, Γκαμπριέλ Νοντέ, Φρανσουά Λα Μοτ Λε Βαγιέ, οι ποιητές Τεοφίλ ντε Βιώ (που για τις ιδέες και τα ελεύθερα ήθη του καταδικάστηκε σε εξορία το 1619 και αργότερα σε θάνατο στην πυρά, από τον οποίο όμως διέφυγε), Μπουαρομπέρ, Σαιντ-Αμάν καθώς και ο στρατηγός Κοντέ.
Χαρακτηριστικός αυτής της στάσης είναι ο επώνυμος χαρακτήρας του έργου του Μολιέρου, ο Δον Ζουάν.
Αυτό το ιδεολογικό ρεύμα βασίστηκε στην υλιστική φιλοσοφία του Πιέρ Γκασσεντί. Ο Συρανό ντε Μπερζεράκ, μαθητής του Πιέρ Γκασσεντί, είναι ο κορυφαίος εκπρόσωπος της ελευθεριακής σκέψης. Άλλοι συγγραφείς οι Σαιν-Εβρεμόν, Γκαμπριέλ Νοντέ, Φρανσουά Λα Μοτ Λε Βαγιέ, οι ποιητές Τεοφίλ ντε Βιώ (που για τις ιδέες και τα ελεύθερα ήθη του καταδικάστηκε σε εξορία το 1619 και αργότερα σε θάνατο στην πυρά, από τον οποίο όμως διέφυγε), Μπουαρομπέρ, Σαιντ-Αμάν καθώς και ο στρατηγός Κοντέ.
Χαρακτηριστικός αυτής της στάσης είναι ο επώνυμος χαρακτήρας του έργου του Μολιέρου, ο Δον Ζουάν.
Οι μοραλιστές
Ο Μπλαίζ Πασκάλ (1623-1662), μαθηματικός,φυσικός, θρησκευτικός φιλόσοφος, ήταν δεξιοτέχνης του γαλλικού πεζού λόγου. Παράλληλα με τις επιστημονικές του αναζητήσεις (η Αρχή του Πασκάλ είναι ένας από τους βασικούς νόμους της Υδροστατικής), ανέπτυξε μια θρησκευτική θεωρία που δίδασκε ότι ο άνθρωπος αποκτά την εμπειρία του Θεού περισσότερο με την καρδιά παρά με το νου. Από τα σημαντικότερα έργα του οι Στοχασμοί (Pensées) και η Απολογία της χριστιανικής θρησκείας (Αpologie de lα religion chrétienne). Η αρχή του ενορατισμού που δίδαξε άσκησε μεγάλη επίδραση σε μεταγενέστερους φιλοσόφους του μεγέθους του Ζαν-Ζακ Ρουσώ, του Ανρί Μπεργκσόν καθώς και σε εκπροσώπους του Υπαρξισμού.
Ο Φρανσουά ντε Λα Ροσφουκώ (1613-1680) Σταδιοδρόμησε σαν αυλικός, στρατιωτικός και πολιτικός πριν αναγκασθεί (από τον Ρισελιέ) να αποσυρθεί από την ενεργό δράση, οπότε και συνέγραψε το έργο "Réflexions ou sentences et maximes morales" (1625) , πιο γνωστό ως "Maximes", Γνωμικά, που στην τελική του μορφή περιέχει 504 γνωμικά και αφορισμούς και θεωρείται το κλασικό έργο αυτού του λογοτεχνικού είδους. Στα δηκτικά και περίτεχνα επιγράμματά του αναλύει χωρίς έλεος και με ύφος αυστηρά κλασικό τα χαρακτηριστικά της εποχής του - την εγωιστική αντιμετώπιση της ηθικής, τον κυνικό πεσιμισμό και την ανακάλυψη αυτού που σήμερα ονομάζεται υποσυνείδητο - και στηλιτεύει με τρόπο πνευματώδη και ρωμαλέο τον ατομικισμό, τον ιδεαλισμό, τον στωικισμό και τον διανοουμενισμό.
O Ζαν ντε Λα Μπρυγιέρ (1645-1696). Το σημαντικότερο έργο του είναι οι Χαρακτήρες, το πρώτο μέρος του οποίου ήταν μετάφραση των Χαρακτήρων του Θεόφραστου από τα ελληνικά (Les caractères de Théophraste) και το δεύτερο αναφερόταν στην εποχή του Οι χαρακτήρες ή τα ήθη αυτού του αιώνα (Les caractères ou les moeurs de ce siècle). Οι Χαρακτήρες διακρίνονται για το ύφος τους, τη διαπεραστική ειρωνεία και το ψυχολογικό βάθος τους. Ο Λα Μπρυγιέρ επιτίθεται κατά των καταχρήσεων των υπαλλήλων, της αλαζονείας των ευγενών, της αρπακτικότητας των χρηματιστών και της δουλικότητας των αυλικών («Στην εκκλησία των Βερσαλλιών δεν κοιτάζουν το Ιερό αλλά το βασιλιά»). Κατέκρινε τους άδικους θεσμούς και υπερασπίστηκε το λαό και ιδιαίτερα τον αγροτικό πληθυσμό που υπέφερε τα πάνδεινα εκείνη την εποχή από τους πολέμους και την άγρια φορολογία.
Ο Φρανσουά ντε Λα Ροσφουκώ (1613-1680) Σταδιοδρόμησε σαν αυλικός, στρατιωτικός και πολιτικός πριν αναγκασθεί (από τον Ρισελιέ) να αποσυρθεί από την ενεργό δράση, οπότε και συνέγραψε το έργο "Réflexions ou sentences et maximes morales" (1625) , πιο γνωστό ως "Maximes", Γνωμικά, που στην τελική του μορφή περιέχει 504 γνωμικά και αφορισμούς και θεωρείται το κλασικό έργο αυτού του λογοτεχνικού είδους. Στα δηκτικά και περίτεχνα επιγράμματά του αναλύει χωρίς έλεος και με ύφος αυστηρά κλασικό τα χαρακτηριστικά της εποχής του - την εγωιστική αντιμετώπιση της ηθικής, τον κυνικό πεσιμισμό και την ανακάλυψη αυτού που σήμερα ονομάζεται υποσυνείδητο - και στηλιτεύει με τρόπο πνευματώδη και ρωμαλέο τον ατομικισμό, τον ιδεαλισμό, τον στωικισμό και τον διανοουμενισμό.
O Ζαν ντε Λα Μπρυγιέρ (1645-1696). Το σημαντικότερο έργο του είναι οι Χαρακτήρες, το πρώτο μέρος του οποίου ήταν μετάφραση των Χαρακτήρων του Θεόφραστου από τα ελληνικά (Les caractères de Théophraste) και το δεύτερο αναφερόταν στην εποχή του Οι χαρακτήρες ή τα ήθη αυτού του αιώνα (Les caractères ou les moeurs de ce siècle). Οι Χαρακτήρες διακρίνονται για το ύφος τους, τη διαπεραστική ειρωνεία και το ψυχολογικό βάθος τους. Ο Λα Μπρυγιέρ επιτίθεται κατά των καταχρήσεων των υπαλλήλων, της αλαζονείας των ευγενών, της αρπακτικότητας των χρηματιστών και της δουλικότητας των αυλικών («Στην εκκλησία των Βερσαλλιών δεν κοιτάζουν το Ιερό αλλά το βασιλιά»). Κατέκρινε τους άδικους θεσμούς και υπερασπίστηκε το λαό και ιδιαίτερα τον αγροτικό πληθυσμό που υπέφερε τα πάνδεινα εκείνη την εποχή από τους πολέμους και την άγρια φορολογία.
Η ποίηση
Στα πρώτα χρόνια του αιώνα εμφανίστηκαν ποιητικές συλλογές, όπου ο στίχος ήταν αυστηρά καθορισμένος και συγκρατημένος. Κύριος εκπρόσωπος ο Φρανσουά ντε Μαλέρμπ (1555-1628), που κωδικοποίησε στις αρχές του αιώνα τους κανόνες της ποιητικής έκφρασης. Οι συγγραφείς της εποχής του τον χαιρέτησαν ως δάσκαλο του κλασικισμού και του ορθολογισμού.
Ο Νικολά Μπουαλώ (1636-1711), ο οποίος λάμπει στην ποίηση ιδεών με την Ποιητική τέχνη, τις Επιστολές και τις Σάτιρές του. Το ύφος του είναι αριστοτεχνικό. Τα λογοπαίγνια, οι ομοιοκαταληξίες, το παράδοξο, η η επίκαιρη σάτιρα εκφράζονται στο έργο του με άνεση και ρωμαλέο ύφος. Κάθε έργο του ήταν ένας πειραματισμός και λίγοι ποιητές άσκησαν επίδραση σε τόσο διαφορετικές κατευθύνσεις.
Ο ποιητής και λόγιος Ζαν ντε Λα Φονταίν (1621-1695) διέθετε μεγαλύτερο σαρκασμό και πιο πλούσια φαντασία από τον Μπουαλώ. Γνώστης των αρχαίων ποιητών, άντλησε από αυτούς πολλά, προσθέτοντας στα έργα του την προσωπική του σφραγίδα και την επινοητικότητά του.
Ο Νικολά Μπουαλώ (1636-1711), ο οποίος λάμπει στην ποίηση ιδεών με την Ποιητική τέχνη, τις Επιστολές και τις Σάτιρές του. Το ύφος του είναι αριστοτεχνικό. Τα λογοπαίγνια, οι ομοιοκαταληξίες, το παράδοξο, η η επίκαιρη σάτιρα εκφράζονται στο έργο του με άνεση και ρωμαλέο ύφος. Κάθε έργο του ήταν ένας πειραματισμός και λίγοι ποιητές άσκησαν επίδραση σε τόσο διαφορετικές κατευθύνσεις.
Ο ποιητής και λόγιος Ζαν ντε Λα Φονταίν (1621-1695) διέθετε μεγαλύτερο σαρκασμό και πιο πλούσια φαντασία από τον Μπουαλώ. Γνώστης των αρχαίων ποιητών, άντλησε από αυτούς πολλά, προσθέτοντας στα έργα του την προσωπική του σφραγίδα και την επινοητικότητά του.
Ο πεζός λόγος
1. Το μυθιστόρημα
Στην αρχή του αιώνα κυριάρχησαν τα "αισθηματικά μυθιστορήματα", σύντομα και ρεαλιστικά. Περιελάμβαναν εκτενείς χαριτωμένες επιστολές και ευγενικές συζητήσεις, ερωτικούς διαλόγους και ποιήματα, ενσωματωμένα στην υπόθεση. Τα κείμενα αυτά διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των νέων τρόπων ευγένειας και λόγου των ανώτερων τάξεων, που οδήγησαν στην έννοια του "έντιμου και ευγενούς ανθρώπου" (honnête homme).
Από το 1610 οι προτιμήσεις στράφηκαν στα μεγαλύτερα μυθιστορήματα περιπέτειας (romans d'aventures) και τα κλισέ τους: πειρατές, καταιγίδες, απαγωγές κοριτσιών και άλλα θαυμαστά.
Από το 1610 οι προτιμήσεις στράφηκαν στα μεγαλύτερα μυθιστορήματα περιπέτειας (romans d'aventures) και τα κλισέ τους: πειρατές, καταιγίδες, απαγωγές κοριτσιών και άλλα θαυμαστά.
Όλα αυτά τα έργα τα επισκίασε η εμφάνιση του μυθιστορήματος του Ονορέ ντ' Υρφέ , Η Αστραία (L'Astrée, 1607 έως 1633), που είχε τεράστια επιτυχία σε όλη την Ευρώπη και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες.
Τα μυθιστορήματα από το 1640 έως το 1660 ήταν πολύτομα και περίπλοκα από δομική άποψη ηρωικά ιστορικά μυθιστορήματα (romans héroiques), που διαδραματίζονταν στην αρχαία Ρώμη, την Αίγυπτο ή την Περσία, χρησιμοποιούσαν ιστορικούς χαρακτήρες και ανέλυαν ηθικά και συναισθηματικά ζητήματα. Μαντλέν ντε Σκυντερί Αρταμένης ή ο Μέγας Κύρος και Η Κλέλια, όλα πολύτομα.
Οι υπερβολές του μπαρόκ «ηρωικού και εξεζητημένου» μυθιστορήματος δημιούργησαν πολέμιους που απέρριπταν τα «μεγάλα μυθιστορήματα γεμάτα λόγια και υπέροχες περιπέτειες και κενά από πράγματα που θα πρέπει να μείνουν στο μυαλό του αναγνώστη και να τα σκεφθεί»(Eustache Le Noble).
Τα μυθιστορήματα από το 1640 έως το 1660 ήταν πολύτομα και περίπλοκα από δομική άποψη ηρωικά ιστορικά μυθιστορήματα (romans héroiques), που διαδραματίζονταν στην αρχαία Ρώμη, την Αίγυπτο ή την Περσία, χρησιμοποιούσαν ιστορικούς χαρακτήρες και ανέλυαν ηθικά και συναισθηματικά ζητήματα. Μαντλέν ντε Σκυντερί Αρταμένης ή ο Μέγας Κύρος και Η Κλέλια, όλα πολύτομα.
Οι υπερβολές του μπαρόκ «ηρωικού και εξεζητημένου» μυθιστορήματος δημιούργησαν πολέμιους που απέρριπταν τα «μεγάλα μυθιστορήματα γεμάτα λόγια και υπέροχες περιπέτειες και κενά από πράγματα που θα πρέπει να μείνουν στο μυαλό του αναγνώστη και να τα σκεφθεί»(Eustache Le Noble).
Από αντίδραση προς τα τεράστια και παραφορτωμένα με πολλαπλές ιστορίες μυθιστορήματα, αναπτύχθηκε σε πιο λιτό ύφος το νέο μυθιστόρημα, που ονομάστηκε κλασικό.
Το πιο γνωστό από όλα είναι η Πριγκίπισσα ντε Κλεβ (La Princesse de Clèves,1678) της μαντάμ ντε λα Φαγιέτ, ιστορία ενός μεγάλου έρωτα που διαδραματίζεται στην γαλλική Αυλή του ΙΣΤ’ αιώνα. Το έργο αυτό - αριστούργημα ψυχολογικής ανάλυσης- ήταν το πρώτο ψυχολογικό μυθιστόρημα της γαλλικής φιλολογίας και ένα από τα καλύτερα του είδους μέχρι και σήμερα.
Οι Γάλλοι μυθιστοριογράφοι του πρώτου μισού του 17ου αιώνα βάλθηκαν να περιγράψουν και να σατιρίσουν την εποχή τους και τις υπερβολές της και έτσι προέκυψε το κωμικό-σατιρικό μυθιστόρημα, με χαρακτηριστικά τα μυθιστορήματα του Ζαν ντε Λανέλ, Αγκριπά ντ'Ωμπινιέ, Πωλ Σκαρρόν, Σαρλ Σορέλ, Αντουάν Φυρετιέρ και Συρανό ντε Μπερζεράκ.
Το πιο γνωστό από όλα είναι η Πριγκίπισσα ντε Κλεβ (La Princesse de Clèves,1678) της μαντάμ ντε λα Φαγιέτ, ιστορία ενός μεγάλου έρωτα που διαδραματίζεται στην γαλλική Αυλή του ΙΣΤ’ αιώνα. Το έργο αυτό - αριστούργημα ψυχολογικής ανάλυσης- ήταν το πρώτο ψυχολογικό μυθιστόρημα της γαλλικής φιλολογίας και ένα από τα καλύτερα του είδους μέχρι και σήμερα.
Οι Γάλλοι μυθιστοριογράφοι του πρώτου μισού του 17ου αιώνα βάλθηκαν να περιγράψουν και να σατιρίσουν την εποχή τους και τις υπερβολές της και έτσι προέκυψε το κωμικό-σατιρικό μυθιστόρημα, με χαρακτηριστικά τα μυθιστορήματα του Ζαν ντε Λανέλ, Αγκριπά ντ'Ωμπινιέ, Πωλ Σκαρρόν, Σαρλ Σορέλ, Αντουάν Φυρετιέρ και Συρανό ντε Μπερζεράκ.
2. Ιδιωτική αλληλογραφία
Οι επιστολές και τα επιστολικά μυθιστορήματα ήταν πολύ της μόδας τον 17ο αιώνα, αυτή που άσκησε σημαντική επίδραση στην εξέλιξη της επιστολογραφίας όμως είναι η Μαντάμ ντε Σεβινιέ (1626-1696). Τα περισσότερα από τα Γράμματα της, που διακρίνονται για το πνεύμα και τη ζωντάνια τους, απευθύνονταν στην κόρη της που έμενε στην Προβηγκία. Η ιστορική αξία τους είναι τεράστια, γιατί μαθαίνουμε από αυτόπτη μάρτυρα συμβάντα της Αυλής και της παρισινής κοινωνίας, καθώς και χαρακτηριστικά ανέκδοτα διάσημων ανδρών του μεγάλου αιώνα του Λουδοβίκου ΙΔ΄.
Οι επιστολές και τα επιστολικά μυθιστορήματα πολλών άλλων συγγραφέων είναι αξιοσημείωτα, συμπεριλαμβανομένων των Ζαν-Λουί Γκε ντε Μπαλζάκ (Jean-Louis Guez ντε Μπαλζάκ,1597-1654), Νικολά-Κλωντ Φαμπρί ντε Περέσκ (Nicolas-Claude Fabri de Peiresc,1580-1637), Γκι Πατέν (Guy Patin, 1601-1672) που ήταν γιατρός, γνωστός για την εκτεταμένη αλληλογραφία του σε ύφος ελαφρύ και χαριτωμένο και οι επιστολές του είναι σημαντική πηγή πληροφοριών για τους ιστορικούς της ιατρικής. Επίσης, η εκτεταμένη αλληλογραφία της Γερμανίδας Πριγκίπισσας του Παλατινάτου (Princesse Palatine, 1652-1722) προσφέρει μια εντυπωσιακή συνολική εικόνα της βασιλικής Αυλής στις Βερσαλλίες.
Οι επιστολές και τα επιστολικά μυθιστορήματα πολλών άλλων συγγραφέων είναι αξιοσημείωτα, συμπεριλαμβανομένων των Ζαν-Λουί Γκε ντε Μπαλζάκ (Jean-Louis Guez ντε Μπαλζάκ,1597-1654), Νικολά-Κλωντ Φαμπρί ντε Περέσκ (Nicolas-Claude Fabri de Peiresc,1580-1637), Γκι Πατέν (Guy Patin, 1601-1672) που ήταν γιατρός, γνωστός για την εκτεταμένη αλληλογραφία του σε ύφος ελαφρύ και χαριτωμένο και οι επιστολές του είναι σημαντική πηγή πληροφοριών για τους ιστορικούς της ιατρικής. Επίσης, η εκτεταμένη αλληλογραφία της Γερμανίδας Πριγκίπισσας του Παλατινάτου (Princesse Palatine, 1652-1722) προσφέρει μια εντυπωσιακή συνολική εικόνα της βασιλικής Αυλής στις Βερσαλλίες.
3. Μύθοι-παραμύθια
Δύο είναι οι μεγάλοι συγγραφείς που έγραψαν μύθους τον 17ο αιώνα:
Ο Ζαν ντε Λα Φονταίν (1621-1695), σήμερα γνωστός κυρίως για το έργο του Μύθοι, (1668-1696), έργο γραμμένο σε στίχους και επηρεασμένο από τον Αίσωπο αλλά και από τη γαλλική και ξένη λαϊκή παράδοση. Ο συγγραφέας έδωσε ποιητική πνοή στις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής. Όπως και οι χαρακτήρες του Μολιέρου οι χαρακτήρες του αντιπροσωπεύουν όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ο Λα Φονταίν απεικονίζει ολόκληρη τη γαλλική κοινωνία του δεύτερου μισού του αιώνα. Ο μύθος, που πριν από αυτόν ήταν ένα σύντομο είδος όπου το ανέκδοτο κατέληγε στην ηθική, έγινε μια ευρεία κωμωδία.
και ο Σαρλ Περώ, γνωστός σ’ όλο τον κόσμο από τη συλλογή παραμυθιών για παιδιά, που περιλαμβάνονται στις «Ιστορίες της μαμάς μου της χήνας» (Contes de ma mère l’ oye, 1697), που τα έγραψε για τη διασκέδαση των παιδιών του και που έφεραν στη λογοτεχνία τη μόδα των «παραμυθιών» (contes de fées). Ανάμεσα σ’ αυτά περιλαμβάνονται η «Κοκκινοσκουφίτσα», η «Σταχτοπούτα», «Ο Παπουτσωμένος Γάτος», «Η Ωραία Κοιμωμένη», «Ο Κυανοπώγων», «Ο Κοντορεβιθούλης» και άλλα.
Μετά την επιτυχία των Περώ και Λαφονταίν, προς το τέλος του αιώνα έγιναν μόδα οι μύθοι και τα παραμύθια. και πολλοί συγγραφείς ασχολήθηκαν μ' αυτό το είδος της λογοτεχνίας όπου παρέμβαιναν υπερφυσικά ή μαγικά στοιχεία, μαγικές λειτουργίες, θαυμαστά γεγονότα που ευχαριστούσαν τον αναγνώστη ή τον ακροατή.
Ο Ζαν ντε Λα Φονταίν (1621-1695), σήμερα γνωστός κυρίως για το έργο του Μύθοι, (1668-1696), έργο γραμμένο σε στίχους και επηρεασμένο από τον Αίσωπο αλλά και από τη γαλλική και ξένη λαϊκή παράδοση. Ο συγγραφέας έδωσε ποιητική πνοή στις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής. Όπως και οι χαρακτήρες του Μολιέρου οι χαρακτήρες του αντιπροσωπεύουν όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ο Λα Φονταίν απεικονίζει ολόκληρη τη γαλλική κοινωνία του δεύτερου μισού του αιώνα. Ο μύθος, που πριν από αυτόν ήταν ένα σύντομο είδος όπου το ανέκδοτο κατέληγε στην ηθική, έγινε μια ευρεία κωμωδία.
και ο Σαρλ Περώ, γνωστός σ’ όλο τον κόσμο από τη συλλογή παραμυθιών για παιδιά, που περιλαμβάνονται στις «Ιστορίες της μαμάς μου της χήνας» (Contes de ma mère l’ oye, 1697), που τα έγραψε για τη διασκέδαση των παιδιών του και που έφεραν στη λογοτεχνία τη μόδα των «παραμυθιών» (contes de fées). Ανάμεσα σ’ αυτά περιλαμβάνονται η «Κοκκινοσκουφίτσα», η «Σταχτοπούτα», «Ο Παπουτσωμένος Γάτος», «Η Ωραία Κοιμωμένη», «Ο Κυανοπώγων», «Ο Κοντορεβιθούλης» και άλλα.
Μετά την επιτυχία των Περώ και Λαφονταίν, προς το τέλος του αιώνα έγιναν μόδα οι μύθοι και τα παραμύθια. και πολλοί συγγραφείς ασχολήθηκαν μ' αυτό το είδος της λογοτεχνίας όπου παρέμβαιναν υπερφυσικά ή μαγικά στοιχεία, μαγικές λειτουργίες, θαυμαστά γεγονότα που ευχαριστούσαν τον αναγνώστη ή τον ακροατή.
4. Συγγράμματα κληρικών
Ο Ζακ Μποσυέ (1627-1704), επίσκοπος, προικισμένος με σπάνια ευγλωττία, ο μεγαλύτερος ρήτορας της εποχής, άσκησε μεγάλη επιρροή ως υπερασπιστής των δικαιωμάτων της γαλλικής Εκκλησίας απέναντι στην παπική εξουσία. Μνημονεύεται όμως κυρίως για το συγγραφικό του έργο, που συμπεριλαμβάνει επικήδειους λόγους για μεγάλες προσωπικότητες. Οι Επιτάφιοι (Oraisons funèbres), διανθισμένοι με άφθονα βιβλικά χωρία και παραφράσεις, είναι αριστουργήματα του γαλλικού πεζού λόγου. Αντιπροσωπευτικοί της ρητορικής μπαρόκ, ήταν όμως απαλλαγμένοι από υπερβολές και εντυπωσιασμούς.
Ο Φρανσουά Φενελόν ήταν αριστοκράτης, επίσκοπος, με λαμπρή κλασική παιδεία και παιδαγωγός του διαδόχου του Λουδοβίκου ΙΔ΄. Ένα από τα κυριότερα έργα του είναι οι Περιπέτειες του Τηλέμαχου (Les Aventures de Télémaque,1699), όπου εξιστορούσε με γλαφυρή πρόζα την ιστορία του γιου του Οδυσσέα και τις περιπέτειές του στην αναζήτηση του πατέρα του μετά την πολιορκία της Τροίας. Όπως όλα τα έργα του Φενελόν, ο Τηλέμαχος γράφτηκε για να διαπαιδαγωγήσει. Η ειλικρίνεια όμως του βιβλίου ήταν πολύ τολμηρή και οι ιδέες του πολύ προοδευτικές για την εποχή του.Ο Φενελόν επέκρινε δριμύτατα τον Λουδοβίκο ΙΔ΄ και την αυλή του, το φιλοπόλεμο χαρακτήρα του βασιλιά,την αλαζονεία του, την αδυναμία του στις κολακείες,τη σεξουαλική του ελευθεριότητα, την απολυταρχισμό του, την πολυτέλεια και την επιτήδευση, την οικοδομική του μανία και την αδιαφορία του για την ευημερία του λαού. Έχασε έτσι την εύνοια του βασιλιά αλλά το βιβλίο του γνώρισε μεγάλη δημοτικότητα και είχε αλλεπάλληλες εκδόσεις.
Ο Φρανσουά Φενελόν ήταν αριστοκράτης, επίσκοπος, με λαμπρή κλασική παιδεία και παιδαγωγός του διαδόχου του Λουδοβίκου ΙΔ΄. Ένα από τα κυριότερα έργα του είναι οι Περιπέτειες του Τηλέμαχου (Les Aventures de Télémaque,1699), όπου εξιστορούσε με γλαφυρή πρόζα την ιστορία του γιου του Οδυσσέα και τις περιπέτειές του στην αναζήτηση του πατέρα του μετά την πολιορκία της Τροίας. Όπως όλα τα έργα του Φενελόν, ο Τηλέμαχος γράφτηκε για να διαπαιδαγωγήσει. Η ειλικρίνεια όμως του βιβλίου ήταν πολύ τολμηρή και οι ιδέες του πολύ προοδευτικές για την εποχή του.Ο Φενελόν επέκρινε δριμύτατα τον Λουδοβίκο ΙΔ΄ και την αυλή του, το φιλοπόλεμο χαρακτήρα του βασιλιά,την αλαζονεία του, την αδυναμία του στις κολακείες,τη σεξουαλική του ελευθεριότητα, την απολυταρχισμό του, την πολυτέλεια και την επιτήδευση, την οικοδομική του μανία και την αδιαφορία του για την ευημερία του λαού. Έχασε έτσι την εύνοια του βασιλιά αλλά το βιβλίο του γνώρισε μεγάλη δημοτικότητα και είχε αλλεπάλληλες εκδόσεις.
5. Φιλοσοφία-Επιστήμες
Ο Ρενέ Ντεκάρτ (1596-1650) γνωστός και με το εξελληνισμένο όνομα Καρτέσιος, ήταν φιλόσοφος, μαθηματικός και επιστήμονας φυσικών επιστημών. Άφησε ανεξίτηλο σημάδι και στη φιλοσοφία και επηρρέασε τους περισσότερους συγγραφείς κατά το δεύτερο μισό του αιώνα. Μέσα από τα σημαντικότερα έργα του «Λόγος περί της μεθόδου», «Στοχασμοί για την πρώτη φιλοσοφία» και «Αρχές φιλοσοφίας» προσεγγίζει τα ζητήματα της μεθόδου της γνώσης, της σχέσης σώματος-ψυχής και ύλης-πνεύματος, αλλά και το θέμα της ύπαρξης θεού, τον οποίο αποδέχεται ως το «τέλειο ον» και υποστηρίζει μέσω ενός «αφαιρετικού συλλογισμού» το αυταπόδεικτο της ύπαρξής του.
6. Ιστοριογραφία-Απομνημονεύματα
Μεγάλοι συγγραφείς ασχολήθηκαν παράπλευρα με το έργο τους και με την ιστοριογραφία, όπως ο ποιητής Νικολά Μπουαλώ, ο δραματουργός Ρακίνας αλλά και ο Βολταίρος τον επόμενο αιώνα με το έργο του Αιώνας του Λουδοβίκου ΙΔ΄ (Siècle de Louis XIV) και παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την εποχή. Ιστορικά στοιχεία παρέχουν και τα απομνημονεύματα αλλά και η επιστολογραφία πολλών συγγραφέων, όπως:
Ο Αγκριπά ντ'Ωμπινιέ στην Παγκόσμια ιστορία, 11 τόμοι (Histoire universelle,1616-1618) έγραψε την ιστορία του δεύτερου μισού του 16ου αιώνα και συγκεκριμένα για τους Θρησκευτικούς Πολέμους, όπως τους είχε ζήσει, καθώς είχε πάρει μέρος σε ηγετικό ρόλο, στην πλευρά των Ουγενότων.
Τα Απομνημονεύματα του Ζαν-Φρανσουά-Πωλ ντε Γκοντί, καρδινάλιου του Ρετς (Jean-François Paul de Gondi,1613-1679) είναι ένα μεγάλο έργο που διακρίνεται για το καυστικό πνεύμα του. Ο καρδινάλιος ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές στις εξεγέρσεις της Σφενδόνης και το έργο δείχνει βαθιά γνώση των πραγμάτων της εποχής και μια απροκατάληπτη αντιμετώπιση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Ο Λουί ντε Ρουβρουά, δούκας του Σαιν-Σιμόν (Louis de Rouvroy duc de Saint-Simon, 1675-1755) έγραψε τα Απομνημονεύματα κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 18ου αιώνα. Ορισμένοι μελετητές τον κατατάσσουν σαν κλασικό συγγραφέα του 17ου αιώνα, ενώ το ύφος του, πολύ καινοτόμο, ενέπνευσε αργότερα άλλους μεγάλους συγγραφείς (Σατωμπριάν, Μαρσέλ Προυστ). Ο Σαιν Σιμόν έδωσε μια σύνθετη αφήγηση της ζωής στη βασιλική Αυλή, στηριζόμενος στις δικές του αναμνήσεις και στα δικά του έγγραφα καθώς και στις προφορικές και γραπτές μαρτυρίες των συναδέλφων του στην Αυλή.
Τα μυθιστορηματικά απομνημονεύματα (mémoires) χρησιμοποιήθηκαν επίσης από μυθιστοριογράφους. Τα μυθιστορήματα του Κουρτίλ ντε Σαντρά (Courtilz de Sandras, 1644-1712) Απομνημονεύματα (Mémoires de M.L.C.D.R., 1687, Mémoires de M. d'Artagnan το 1700 και Mémoires de M. de Β., 1711) περιγράφουν τον κόσμο του Ρισελιέ και του Μαζαρίνου χωρίς γλαφυρά κλισέ, όπου κυριαρχούν κατάσκοποι, απαγωγές και οι πολιτικές μηχανορραφίες. Στο βιβλίο του ντε Σαντρά για τον υπολοχαγό των σωματοφυλάκων του βασιλιά ντ'Αρτανιάν βασίστηκε το 19ο αιώνα ο Αλέξανδρος Δουμάς και έγραψε τους Τρεις σωματοφύλακες και τα άλλα του μυθιστορήματα με το σχετικό θέμα.
Ο Αγκριπά ντ'Ωμπινιέ στην Παγκόσμια ιστορία, 11 τόμοι (Histoire universelle,1616-1618) έγραψε την ιστορία του δεύτερου μισού του 16ου αιώνα και συγκεκριμένα για τους Θρησκευτικούς Πολέμους, όπως τους είχε ζήσει, καθώς είχε πάρει μέρος σε ηγετικό ρόλο, στην πλευρά των Ουγενότων.
Τα Απομνημονεύματα του Ζαν-Φρανσουά-Πωλ ντε Γκοντί, καρδινάλιου του Ρετς (Jean-François Paul de Gondi,1613-1679) είναι ένα μεγάλο έργο που διακρίνεται για το καυστικό πνεύμα του. Ο καρδινάλιος ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές στις εξεγέρσεις της Σφενδόνης και το έργο δείχνει βαθιά γνώση των πραγμάτων της εποχής και μια απροκατάληπτη αντιμετώπιση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Ο Λουί ντε Ρουβρουά, δούκας του Σαιν-Σιμόν (Louis de Rouvroy duc de Saint-Simon, 1675-1755) έγραψε τα Απομνημονεύματα κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 18ου αιώνα. Ορισμένοι μελετητές τον κατατάσσουν σαν κλασικό συγγραφέα του 17ου αιώνα, ενώ το ύφος του, πολύ καινοτόμο, ενέπνευσε αργότερα άλλους μεγάλους συγγραφείς (Σατωμπριάν, Μαρσέλ Προυστ). Ο Σαιν Σιμόν έδωσε μια σύνθετη αφήγηση της ζωής στη βασιλική Αυλή, στηριζόμενος στις δικές του αναμνήσεις και στα δικά του έγγραφα καθώς και στις προφορικές και γραπτές μαρτυρίες των συναδέλφων του στην Αυλή.
Τα μυθιστορηματικά απομνημονεύματα (mémoires) χρησιμοποιήθηκαν επίσης από μυθιστοριογράφους. Τα μυθιστορήματα του Κουρτίλ ντε Σαντρά (Courtilz de Sandras, 1644-1712) Απομνημονεύματα (Mémoires de M.L.C.D.R., 1687, Mémoires de M. d'Artagnan το 1700 και Mémoires de M. de Β., 1711) περιγράφουν τον κόσμο του Ρισελιέ και του Μαζαρίνου χωρίς γλαφυρά κλισέ, όπου κυριαρχούν κατάσκοποι, απαγωγές και οι πολιτικές μηχανορραφίες. Στο βιβλίο του ντε Σαντρά για τον υπολοχαγό των σωματοφυλάκων του βασιλιά ντ'Αρτανιάν βασίστηκε το 19ο αιώνα ο Αλέξανδρος Δουμάς και έγραψε τους Τρεις σωματοφύλακες και τα άλλα του μυθιστορήματα με το σχετικό θέμα.
Το θέατρο
Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης στη Γαλλία οι θεατρικές παραστάσεις δίνονταν στις αίθουσες των πύργων των ευγενών και στα σαλόνια των πλουσίων. Το πρώτο θέατρο άνοιξε στο Παρίσι το 1598 και το 1600 ένα δεύτερο. Το 1625 μόνο ένα θέατρο είχε άδεια λειτουργίας και μόνο ένας δραματουργός με ταλέντο, ο Αλεξάντρ Αρντύ, που έγραψε 600 έργα. Σιγά σιγά όμως η στάση της κοινωνίας απέναντι στο θέατρο άλλαξε ριζικά και αυτό οφείλεται στη θερμή υποστήριξη του καρδινάλιου Ρισελιέ, που ανέθεσε σε μια ομάδα συγγραφέων να γράψουν δράματα, παρακολουθούσε τις παραστάσεις και τις αντιδράσεις του κοινού και ανάλογα έδινε κατευθύνσεις για την «υπόθεση» του έργου, τους χαρακτήρες, ακόμα και για την εξέλιξη των σκηνών. Σιγά σιγά, το κατευθυνόμενο από τον Ρισελιέ δράμα είχε αρχίσει να αποκτά οπαδούς που συνεχώς πλήθαιναν.
1. Οι κανόνες των τριών ενοτήτων
Το κλασικό πνεύμα έλκεται από την ισορροπία, το μέτρο, την τάξη, τη λογική και την έγνοια για αποτελεσματικότητα, από όπου προέρχεται η ενότητα του χρόνου που συνοψίζει ο Μπουαλώ σε δύο διάσημους στίχους της Ποιητικής τέχνης του: "Σε ένα μέρος, σε μια μέρα, ένα μόνο γεγονός να ολοκληρώνεται/ Κρατήστε το θέατρο γεμάτο μέχρι το τέλος". Όρισαν λοιπόν τους κανόνες των τριών ενοτήτων, με βάση την Ποιητική του Αριστοτέλη:
Η ευπρέπεια (bienséance) μαζί με όλα τα συνώνυμά της και η αληθοφάνεια (vraisemblance). Η αληθοφάνεια για την τραγωδία σημαίνει το κατά πόσο είναι πιθανή η πλοκή ενός θεατρικού έργου, ενώ ευπρέπεια σημαίνει το κατά πόσο ανταποκρίνεται στο ηθικά πρέπον. Το ηθικά πρέπον και το πιθανό οφείλουν να είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους, πράγμα όμως που στη λογική του κλασικιστικού δόγματος σημαίνει πως ό,τι δεν είναι ηθικά πρέπον δεν είναι και πιθανό. Στόχος της μίμησης είναι λοιπόν το ηθικά πρέπον, το κοινωνικά και πολιτικά αποδεκτό, δηλαδή ένας ιδανικός κόσμος, ευπρεπής, ωραίος, απαλλαγμένος από οτιδήποτε αισχρό, άσχημο, ντροπιαστικό.
Η νέα αυτή θεωρία εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη θεατρική πράξη στο έργο του Ζαν Μαιρέ Σοφονίσβη, 1634, μια τραγωδία που είχε γνωρίσει αρκετή επιτυχία.
- Η "ενότητα χρόνου" :Τα δρώμενα έπρεπε να περιορίζονται αυστηρά "μέσα στο χρονικό διάστημα από την ανατολή ως τη δύση του ήλιου"
- Η "ενότητα του τόπου" : Η όλη δράση έπρεπε να συντελείται σε έναν και τον ίδιο τόπο από την αρχή ως το τέλος.
- Η "ενότητα δράσης" ¨Έπρεπε να αποφεύγονται διασπάσεις της πλοκής με "μύθους μέσα στο μύθο", με παρεμβολή δηλαδή άλλων υποθέσεων,και η δραματοποίηση περισσοτέρων της μιας καταστάσεων.
Η ευπρέπεια (bienséance) μαζί με όλα τα συνώνυμά της και η αληθοφάνεια (vraisemblance). Η αληθοφάνεια για την τραγωδία σημαίνει το κατά πόσο είναι πιθανή η πλοκή ενός θεατρικού έργου, ενώ ευπρέπεια σημαίνει το κατά πόσο ανταποκρίνεται στο ηθικά πρέπον. Το ηθικά πρέπον και το πιθανό οφείλουν να είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους, πράγμα όμως που στη λογική του κλασικιστικού δόγματος σημαίνει πως ό,τι δεν είναι ηθικά πρέπον δεν είναι και πιθανό. Στόχος της μίμησης είναι λοιπόν το ηθικά πρέπον, το κοινωνικά και πολιτικά αποδεκτό, δηλαδή ένας ιδανικός κόσμος, ευπρεπής, ωραίος, απαλλαγμένος από οτιδήποτε αισχρό, άσχημο, ντροπιαστικό.
Η νέα αυτή θεωρία εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη θεατρική πράξη στο έργο του Ζαν Μαιρέ Σοφονίσβη, 1634, μια τραγωδία που είχε γνωρίσει αρκετή επιτυχία.
2. Η τραγωδία
Πολλοί ήταν οι συγγραφείς τραγωδιών αλλά δύο από αυτούς την οδήγησαν στην τελειότητα: ο Πιέρ Κορνέιγ (Pierre Corneille,1606-1684) και ο Ζαν Ρασίν - Ρακίνας - (Jean Racin, 1639-1699).
Ο Κορνέιγ θεωρείται ως ο δημιουργός της γαλλικής κλασικής τραγωδίας.
Αρχικά σπούδασε σε ένα σχολείο ιησουιτών. Αργότερα ακολούθησε τη νομική επιστήμη, έγινε δικηγόρος και διορίστηκε σε μια δημόσια θέση, στη γενέτειρά του Ρουέν, όπου εργάστηκε για αρκετά χρόνια.
Οι τραγωδίες Σιντ, που θεωρείται ως το σημαντικότερο έργο στην ιστορία του γαλλικού θεάτρου, Οράτιος, Κίννας και Πολύευκτος είναι γνωστές και οι τέσσερις μαζί ως η "κλασική τετραλογία" του Κορνέιγ και αποτελούν το καλύτερο μέρος του έργου του.
Η ανωτερότητα του Κορνέιγ ως θεατρικού συγγραφέα βρίσκεται στην ικανότητά του να περιγράφει προσωπικές και ηθικές δυνάμεις σε σύγκρουση μεταξύ τους. Από έργο σε έργο, οι δραματικές καταστάσεις που δημιουργεί οδηγούν σε μια τελική ισόρροπη προσέγγιση αμφιλεγόμενων ζητημάτων. Η δύναμη της θέλησης και η αυτοκυριαρχία θριαμβεύουν σε πολλούς πρωταγωνιστές του, οι οποίοι αναπτύσσουν μια ηρωική δράση αντιμετωπίζοντας με επιτυχία ή ελέγχοντας διλήμματα που τους παρουσιάζονται.
Ο ηρωισμός των χαρακτήρων του συνίσταται στην έξαρση της ισχυρής, ελεύθερης βούλησης, η οποία καθοδηγείται από τη λογική. Τα πρόσωπα των τραγωδιών του είναι προσωπικότητες δυνατές, σκληρές, συχνά ανελέητες γιατί καθυποτάσσουν τις παρορμήσεις των παθών τους στη σκέψη και στη λογική και, ως προς αυτό, είναι τυπικά καρτεσιανές.Τα πάθη ελέγχονται από τη λογική και μετατρέπονται σε ιδέες οι οποίες με τη σειρά τους ενεργούν ως αρχές συμπεριφοράς. Πρόκειται για έναν κόσμο από τον οποίο έχουν εξοστρακιστεί οι αδύνατοι και οι ανεύθυνοι. Ακόμα και τα γυναικεία πρόσωπα γίνονται αρρενωπά, ενώ ο έρωτας θεωρείται αρετή και όχι αδυναμία, επειδή πηγάζει από τη συνείδηση του καλού και του τέλειου και εξαρτάται στενά από αυτήν. Η αντίληψη του Κορνέιγ αντικατοπτρίζει το ιστορικό και ψυχολογικό κλίμα της εποχής: Άνθρωποι όπως ο Ρισελιέ ή ο καρδινάλιος ντε Ρετς ήταν ασφαλώς πρόσωπα ηρωικά, αρκετά συγγενικά προς την ευαισθησία του Κορνέιγ, ο οποίος άλλωστε προσέφερε έναν αρκετά αυθεντικό πίνακα της πολιτικής ζωής του καιρού του.
Ο Κορνέιγ ενδιαφερόταν λιγότερο για το να μεταδίδει στους θεατές τον αριστοτελικό " φόβον και έλεος" (το συμπάσχειν) μέσα από οπτασιασμούς των ορίων της ανθρώπινης αγωνίας και καρτερίας και περισσότερο για να τους εμπνέει το θαυμασμό προς τους ήρωές του.Έτσι, πολύ λίγα μόνο από τα έργα του πραγματεύονται το τραγικό στοιχείο. Μολαταύτα, επειδή το πιο φημισμένο έργο του, ο Σιντ, υπήρξε ο πρόδρομος της τραγικής κορύφωσης στα έργα του νεώτερού του σε ηλικία Ρακίνα, ο Κορνέιγ αναφέρεται συχνά ως ο "πατέρας" της γαλλικής κλασικής τραγωδίας.
Υπήρξε πολυγραφότατος και άλλα σημαντικά έργα του είναι:Ανδρομέδα, Νικομήδης, Δον Σάντσο της Αραγώνας και πολλά άλλα.
Ο Κορνέιγ θεωρείται ως ο δημιουργός της γαλλικής κλασικής τραγωδίας.
Αρχικά σπούδασε σε ένα σχολείο ιησουιτών. Αργότερα ακολούθησε τη νομική επιστήμη, έγινε δικηγόρος και διορίστηκε σε μια δημόσια θέση, στη γενέτειρά του Ρουέν, όπου εργάστηκε για αρκετά χρόνια.
Οι τραγωδίες Σιντ, που θεωρείται ως το σημαντικότερο έργο στην ιστορία του γαλλικού θεάτρου, Οράτιος, Κίννας και Πολύευκτος είναι γνωστές και οι τέσσερις μαζί ως η "κλασική τετραλογία" του Κορνέιγ και αποτελούν το καλύτερο μέρος του έργου του.
Η ανωτερότητα του Κορνέιγ ως θεατρικού συγγραφέα βρίσκεται στην ικανότητά του να περιγράφει προσωπικές και ηθικές δυνάμεις σε σύγκρουση μεταξύ τους. Από έργο σε έργο, οι δραματικές καταστάσεις που δημιουργεί οδηγούν σε μια τελική ισόρροπη προσέγγιση αμφιλεγόμενων ζητημάτων. Η δύναμη της θέλησης και η αυτοκυριαρχία θριαμβεύουν σε πολλούς πρωταγωνιστές του, οι οποίοι αναπτύσσουν μια ηρωική δράση αντιμετωπίζοντας με επιτυχία ή ελέγχοντας διλήμματα που τους παρουσιάζονται.
Ο ηρωισμός των χαρακτήρων του συνίσταται στην έξαρση της ισχυρής, ελεύθερης βούλησης, η οποία καθοδηγείται από τη λογική. Τα πρόσωπα των τραγωδιών του είναι προσωπικότητες δυνατές, σκληρές, συχνά ανελέητες γιατί καθυποτάσσουν τις παρορμήσεις των παθών τους στη σκέψη και στη λογική και, ως προς αυτό, είναι τυπικά καρτεσιανές.Τα πάθη ελέγχονται από τη λογική και μετατρέπονται σε ιδέες οι οποίες με τη σειρά τους ενεργούν ως αρχές συμπεριφοράς. Πρόκειται για έναν κόσμο από τον οποίο έχουν εξοστρακιστεί οι αδύνατοι και οι ανεύθυνοι. Ακόμα και τα γυναικεία πρόσωπα γίνονται αρρενωπά, ενώ ο έρωτας θεωρείται αρετή και όχι αδυναμία, επειδή πηγάζει από τη συνείδηση του καλού και του τέλειου και εξαρτάται στενά από αυτήν. Η αντίληψη του Κορνέιγ αντικατοπτρίζει το ιστορικό και ψυχολογικό κλίμα της εποχής: Άνθρωποι όπως ο Ρισελιέ ή ο καρδινάλιος ντε Ρετς ήταν ασφαλώς πρόσωπα ηρωικά, αρκετά συγγενικά προς την ευαισθησία του Κορνέιγ, ο οποίος άλλωστε προσέφερε έναν αρκετά αυθεντικό πίνακα της πολιτικής ζωής του καιρού του.
Ο Κορνέιγ ενδιαφερόταν λιγότερο για το να μεταδίδει στους θεατές τον αριστοτελικό " φόβον και έλεος" (το συμπάσχειν) μέσα από οπτασιασμούς των ορίων της ανθρώπινης αγωνίας και καρτερίας και περισσότερο για να τους εμπνέει το θαυμασμό προς τους ήρωές του.Έτσι, πολύ λίγα μόνο από τα έργα του πραγματεύονται το τραγικό στοιχείο. Μολαταύτα, επειδή το πιο φημισμένο έργο του, ο Σιντ, υπήρξε ο πρόδρομος της τραγικής κορύφωσης στα έργα του νεώτερού του σε ηλικία Ρακίνα, ο Κορνέιγ αναφέρεται συχνά ως ο "πατέρας" της γαλλικής κλασικής τραγωδίας.
Υπήρξε πολυγραφότατος και άλλα σημαντικά έργα του είναι:Ανδρομέδα, Νικομήδης, Δον Σάντσο της Αραγώνας και πολλά άλλα.
Ο Ζαν Ρασίν, με εξελληνισμένο όνομα Ρακίνας, είναι ο δεύτερος από τους μεγάλους εκπρόσωπους της γαλλικής κλασικής τραγωδίας με σημαντικότερα έργα του τα: Βρετανικός, Βερενίκη, Βαγιαζήτ και Φαίδρα. Ορφανός από μικρός, εγκαταστάθηκε και φοίτησε στη μονή Πορ Ρουαγιάλ, κέντρο του Γιανσενισμού, με τον οποίο ήταν συνδεδεμένη η οικογένειά του. Εκτός των Λατινικών διδάχθηκε και τα Ελληνικά, που γνώριζε καλύτερα από άλλους λογοτέχνες της εποχής του. Σπούδασε νομικά. Εξελίχθηκε και έφθασε στο αποκορύφωμα της επιτυχίας του ως δραματουργός την περίοδο 1644-1677, που συμπίπτει με την λαμπρή πρώτη φάση της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΔ΄. Μερικά από τα κύρια θέματα του Ρακίνα είναι: Η τραγική αφροσύνη και εθελοτυφλία που προκαλεί το ερωτικό πάθος. Η ηθική κατάπτωση και η αδυναμία του ήρωα να αναλάβει τις ευθύνες των πράξεών του.
Ο Ρακίνας είναι ο τεχνίτης του πάθους, µας οδηγεί µέσα από ένα πολύπλοκο σύστηµα ποιητικής λιτότητας και «αρχαϊκής» συµµετρίας σε ένα λαβύρινθο εσωτερικών συγκρούσεων, σε ένα είδος ψυχολογικής τραγωδίας, με αλλεπάλληλες ψυχολογικές µεταπτώσεις των ηρώων.
Ο τόνος του είναι αντιηρωικός και αποδίδει ρεαλιστικά έναν κόσμο όπου η τρυφερότητα και η ηθική αρετή εκμηδενίζονται από τη βία.
Σε ορισμένα από τα έργα του οι σύγχρονοι διέκριναν γεγονότα της βασιλικής Αυλής, όπως στην Βερενίκη, τραγωδία που αναφέρεται στον έρωτα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Τίτου και της Ιουδαίας βασίλισσας Βερενίκης γύρω στα 80 μ.Χ., γεγονός ιστορικό. Πίσω από τον Τίτο όμως πιθανόν να κρύβεται ο Λουδοβίκος ο ΙΔ΄, ενώ πίσω από τη Βερενίκη, η Μαρία Μαντσίνι, ανεψιά του Μαζαρίνου. Αν και ερωτευμένοι, αναγκάστηκαν να διακόψουν, αφού ο νεαρός Λουδοβίκος υποχρεώθηκε, για λόγους πολιτικούς, να παντρευτεί την ινφάντα της Ισπανίας και η Μαρία εκτοπίστηκε. Τη στιγμή της αναχώρησής της ο βασιλιάς ξέσπασε σε λυγμούς, κι εκείνη του είπε: «Μεγαλειότατε, είστε ο βασιλιάς και κλαίτε», φράση που τη βρίσκουμε και μέσα στο έργο, παραλλαγμένη από τον Ρακίνα.
Ο Ρακίνας είναι ο τεχνίτης του πάθους, µας οδηγεί µέσα από ένα πολύπλοκο σύστηµα ποιητικής λιτότητας και «αρχαϊκής» συµµετρίας σε ένα λαβύρινθο εσωτερικών συγκρούσεων, σε ένα είδος ψυχολογικής τραγωδίας, με αλλεπάλληλες ψυχολογικές µεταπτώσεις των ηρώων.
Ο τόνος του είναι αντιηρωικός και αποδίδει ρεαλιστικά έναν κόσμο όπου η τρυφερότητα και η ηθική αρετή εκμηδενίζονται από τη βία.
Σε ορισμένα από τα έργα του οι σύγχρονοι διέκριναν γεγονότα της βασιλικής Αυλής, όπως στην Βερενίκη, τραγωδία που αναφέρεται στον έρωτα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Τίτου και της Ιουδαίας βασίλισσας Βερενίκης γύρω στα 80 μ.Χ., γεγονός ιστορικό. Πίσω από τον Τίτο όμως πιθανόν να κρύβεται ο Λουδοβίκος ο ΙΔ΄, ενώ πίσω από τη Βερενίκη, η Μαρία Μαντσίνι, ανεψιά του Μαζαρίνου. Αν και ερωτευμένοι, αναγκάστηκαν να διακόψουν, αφού ο νεαρός Λουδοβίκος υποχρεώθηκε, για λόγους πολιτικούς, να παντρευτεί την ινφάντα της Ισπανίας και η Μαρία εκτοπίστηκε. Τη στιγμή της αναχώρησής της ο βασιλιάς ξέσπασε σε λυγμούς, κι εκείνη του είπε: «Μεγαλειότατε, είστε ο βασιλιάς και κλαίτε», φράση που τη βρίσκουμε και μέσα στο έργο, παραλλαγμένη από τον Ρακίνα.
3. Η κωμωδία - Ο Μολιέρος (1622-1673)
Ο πατέρας του τον προόριζε για επιπλοποιό στην υπηρεσία της Αυλής, όπως ήταν κι ο ίδιος, ο Ζαν-Μπατίστ Ποκλέν όμως, αφού τέλειωσε τις σπουδές του συγκρότησε με άλλους εννιά ηθοποιούς θίασο για να ανεβάζουν κωμωδίες, παίρνοντας το καλλιτεχνικό όνομα Μολιέρος. Για 13 χρόνια ο θίασος Ένδοξο θέατρο (Illustre Théâtre) προσπάθησε να επιβιώσει περιοδεύοντας στις επαρχίες. Αυτά τα χρόνια του καθημερινού μόχθου για τον επιούσιο πρέπει να ήταν αποφασιστικής σημασίας για τη σταδιοδρομία του. Επιστρέφοντας στο Παρίσι γνώρισε την επιτυχία και απέκτησε την προστασία του αδελφού του βασιλιά και αργότερα του ίδιου του Λουδοβίκου ΙΔ΄. Σε όλη την καριέρα του αντιμετώπισε προβλήματα με τις αρχές καθώς ήταν πολλοί αυτοί που θίγονταν από τη σάτιρά του, συμπεριλαμβανομένης και της Εκκλησίας, (ο Ταρτούφος και ο Δον Ζουάν είχαν απαγορευτεί) και ναι μεν τις αναποδιές αυτές τις αντιστάθμιζε εν μέρει η βασιλική εύνοια αλλά αυτή ήταν μάλλον ευμετάβλητη. Για να αντεπεξέλθει έγραφε ασταμάτητα και βιαστικά, σε μια θεατρική σαιζόν έγραψε επτά έργα. Το τελευταίο έργο του ήταν Ο κατά φαντασίαν ασθενής. Στη διάρκεια της τέταρτης παράστασης του έργου, άρρωστος από καιρό ο Μολιέρος, κατέρρευσε στη σκηνή και λίγο μετά πέθανε σε ηλικία 51 ετών.
Η μεγαλοφυΐα του Μολιέρου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία του γαλλικού κλασσικού θεάτρου. Οι κωμωδίες ηθών και χαρακτήρων που έγραψε παρουσιάζουν μια πραγματική τοιχογραφία της κοινωνίας του 17ου αιώνα στη Γαλλία. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους δασκάλους της κωμωδίας στη δυτική λογοτεχνία. Δημιούργησε χαρακτήρες απίστευτης κωμικής δύναμης, που συγκριτικά κάνουν όλη την προγενέστερη κωμωδία να μοιάζει αδέξια. Τα έργα του έχουν διαχρονική αξία: ο Γιατρός με το στανιό, ο Μισάνθρωπος, ο Αρχοντοχωριάτης, ο Φιλάργυρος, ο Ταρτούφος είναι κλασικά. Το έργο του επηρέασε βαθιά την εξέλιξη τόσο της σκηνικής πρακτικής όσο και της ίδιας της δραματουργίας, καθώς ο ανεπανάληπτος θεατράνθρωπος έγραψε κείμενα που έφεραν στον πυρήνα τους τόσο τη σκηνοθεσία όσο και την ερμηνεία τους.
Ηθοποιός ο ίδιος, έγραφε και υποδυόταν ρόλους ανθρώπων ευέξαπτων, υπηρετών, του δυναστευόμενου συζύγου, του ανόητου αστού, του φιλάργυρου (ο Φιλάργυρος), του αδιάλλακτου επικριτή όλων των άλλων ανθρώπων (ο Μισάνθρωπος), του ψευδο-ευλαβή υποκριτή(ο Ταρτούφος) αποδίδοντας με εκπληκτικό ρεαλισμό την ατμόσφαιρα της εποχής του.
Σατίρισε ανοιχτά τον φαρισαϊσμό των ευγενών και της αστικής τάξης ενσαρκώνοντας το πνεύμα των λαϊκών μαζών. Στο στόχαστρό του έβαλε την επίπλαστη θεοσέβεια που εκφράζεται μέσω της υποκριτικής φιλανθρωπίας, την πνευματική χρεοκοπία και τον ωμό κυνισμό της αριστοκρατίας, θέλοντας να ξεσηκώσει το δημοκρατικό λαϊκό κοινό των παραστάσεών του εναντίον των αυταρχικών και δεσποτικών αριστοκρατών, γεγονός που του στοίχισε αντιδράσεις και διώξεις.
Σε συνεργασία με τον Ζαν Μπατίστ Λυλί, τον μεγαλύτερο Γάλλο μουσικό του 17ου αιώνα, δημιούργησαν από κοινού το κωμικό μπαλέτο, ένα είδος θεατρικής κωμωδίας που πλαισιώνονταν με χορευτικά και το παρουσίαζαν στη βασιλική Αυλή.
Η μεγαλοφυΐα του Μολιέρου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία του γαλλικού κλασσικού θεάτρου. Οι κωμωδίες ηθών και χαρακτήρων που έγραψε παρουσιάζουν μια πραγματική τοιχογραφία της κοινωνίας του 17ου αιώνα στη Γαλλία. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους δασκάλους της κωμωδίας στη δυτική λογοτεχνία. Δημιούργησε χαρακτήρες απίστευτης κωμικής δύναμης, που συγκριτικά κάνουν όλη την προγενέστερη κωμωδία να μοιάζει αδέξια. Τα έργα του έχουν διαχρονική αξία: ο Γιατρός με το στανιό, ο Μισάνθρωπος, ο Αρχοντοχωριάτης, ο Φιλάργυρος, ο Ταρτούφος είναι κλασικά. Το έργο του επηρέασε βαθιά την εξέλιξη τόσο της σκηνικής πρακτικής όσο και της ίδιας της δραματουργίας, καθώς ο ανεπανάληπτος θεατράνθρωπος έγραψε κείμενα που έφεραν στον πυρήνα τους τόσο τη σκηνοθεσία όσο και την ερμηνεία τους.
Ηθοποιός ο ίδιος, έγραφε και υποδυόταν ρόλους ανθρώπων ευέξαπτων, υπηρετών, του δυναστευόμενου συζύγου, του ανόητου αστού, του φιλάργυρου (ο Φιλάργυρος), του αδιάλλακτου επικριτή όλων των άλλων ανθρώπων (ο Μισάνθρωπος), του ψευδο-ευλαβή υποκριτή(ο Ταρτούφος) αποδίδοντας με εκπληκτικό ρεαλισμό την ατμόσφαιρα της εποχής του.
Σατίρισε ανοιχτά τον φαρισαϊσμό των ευγενών και της αστικής τάξης ενσαρκώνοντας το πνεύμα των λαϊκών μαζών. Στο στόχαστρό του έβαλε την επίπλαστη θεοσέβεια που εκφράζεται μέσω της υποκριτικής φιλανθρωπίας, την πνευματική χρεοκοπία και τον ωμό κυνισμό της αριστοκρατίας, θέλοντας να ξεσηκώσει το δημοκρατικό λαϊκό κοινό των παραστάσεών του εναντίον των αυταρχικών και δεσποτικών αριστοκρατών, γεγονός που του στοίχισε αντιδράσεις και διώξεις.
Σε συνεργασία με τον Ζαν Μπατίστ Λυλί, τον μεγαλύτερο Γάλλο μουσικό του 17ου αιώνα, δημιούργησαν από κοινού το κωμικό μπαλέτο, ένα είδος θεατρικής κωμωδίας που πλαισιώνονταν με χορευτικά και το παρουσίαζαν στη βασιλική Αυλή.
Η διαμάχη των Αρχαίων και των Σύγχρονων
Κύριο χαρακτηριστικό της γαλλικής λογοτεχνίας από το 1659 έως το τέλος του αιώνα ήταν η διαμάχη ανάμεσα σ'εκείνους που υποστήριζαν ότι οι αρχαίοι κλασικοί ήταν τα μοναδικά πρότυπα για μια καλή λογοτεχνία, και γι'αυτό ονομάστηκαν Αρχαίοι και σ'αυτούς που αμφισβητούσαν αυτή την άποψη και πρότειναν θέματα παρμένα από τη μεσαιωνική μυθιστορία ή την Αγία Γραφή και ονομάστηκαν Σύγχρονοι.
Αρχηγός της πρώτης ομάδας ήταν ο ποιητής Μπουαλώ με την υποστήριξη του Λα Φονταίν και του Λα Μπρυγιέρ ενώ της δεύτερης ομάδας ο Σαρλ Περώ και ο Φενελόν.
Τελικά, οι μαχητικές αντιπαραθέσεις σταμάτησαν όταν ο Μπουαλώ ζήτησε συγγνώμη από τον Περώ και παραδέχθηκε ότι ο 17ος αιώνας είχε να επιδείξει αρετές εφάμιλλες της Αρχαιότητας.
Αρχηγός της πρώτης ομάδας ήταν ο ποιητής Μπουαλώ με την υποστήριξη του Λα Φονταίν και του Λα Μπρυγιέρ ενώ της δεύτερης ομάδας ο Σαρλ Περώ και ο Φενελόν.
Τελικά, οι μαχητικές αντιπαραθέσεις σταμάτησαν όταν ο Μπουαλώ ζήτησε συγγνώμη από τον Περώ και παραδέχθηκε ότι ο 17ος αιώνας είχε να επιδείξει αρετές εφάμιλλες της Αρχαιότητας.
Προς τον 18ο αιώνα
Η περίοδος μετά το 1685 - χρονολογία της ανάκλησης του Διατάγματος της Νάντης , που αφαίρεσε ουσιαστικά από τους Διαμαρτυρόμενους το δικαίωμα να εκφράζονται και οδήγησε στον εκπατρισμό μεγάλο αριθμό Γάλλων - μπορεί να θεωρηθεί επίσης ως χρονικό ορόσημο της μετάβασης από τον 17ο στο 18ο αιώνα ή μια μεταβατική περίοδος.
Αυτήν την εποχή, προς το τέλος του αιώνα, εμφανίζονται πλέον πολλοί συγγραφείς που εκφράζουν προοδευτικές ιδέες πολιτικού και κοινωνικού χαρακτήρα, όπως ο Φοντενέλ και ο Μπαίλ, που είναι οι σημαντικότεροι πρόδρομοι του κινήματος του 18ου αιώνα, το Διαφωτισμό.
Αυτήν την εποχή, προς το τέλος του αιώνα, εμφανίζονται πλέον πολλοί συγγραφείς που εκφράζουν προοδευτικές ιδέες πολιτικού και κοινωνικού χαρακτήρα, όπως ο Φοντενέλ και ο Μπαίλ, που είναι οι σημαντικότεροι πρόδρομοι του κινήματος του 18ου αιώνα, το Διαφωτισμό.
Πηγές
Κλασικισμός
Μολιέρος
Ο Ρισελιέ, ο Κορνέιγ και το θέατρο
Ρακίνας
Το θέατρο στη Γαλλία του 17ου αιώνα
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα
Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος -Παναγιώτης Κανελλόπουλος
XVII siècle-Collection littéraire Lagarde et Michard
Κλασικισμός
Μολιέρος
Ο Ρισελιέ, ο Κορνέιγ και το θέατρο
Ρακίνας
Το θέατρο στη Γαλλία του 17ου αιώνα
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα
Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος -Παναγιώτης Κανελλόπουλος
XVII siècle-Collection littéraire Lagarde et Michard