Τα Οχυρωμένα μεσαιωνικά κάστρα στη Δυτική Ευρώπη
Ο όρος «κάστρο» αφορά κυρίως, μεσαιωνικές οχυρωματικές κατασκευές. Οχυρά, με άλλα λόγια, που κατασκευάστηκαν ή ανακατασκευάστηκαν στο χρονικό διάστημα από τον 4ο μ.Χ. αιώνα μέχρι και τον 17ο αιώνα.
Η Δυτική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατέρρευσε πολύ νωρίτερα από το Βυζάντιο, τον 5ο αιώνα, και αυτό για τη Δυτική Ευρώπη ήταν η αρχή μιας περιόδου ακυβερνησίας, ανομίας, συγκρούσεων και βαρβαρότητας. Αυτή η χαώδης κατάσταση διακόπηκε για λίγο με την επικράτηση του Καρλομάγνου, αλλά αργότερα οι τρεις εγγονοί του διέσπασαν το βασίλειο. Με τον κατακερματισμό της Καρολίγγειας δυναστείας ήρθε και η παρακμή της και ξανάρχισαν οι συγκρούσεις μεταξύ αντιπάλων οικογενειών και επίδοξων ηγεμονίσκων σε όλη την Ευρώπη.
Ο όρος «κάστρο» αφορά κυρίως, μεσαιωνικές οχυρωματικές κατασκευές. Οχυρά, με άλλα λόγια, που κατασκευάστηκαν ή ανακατασκευάστηκαν στο χρονικό διάστημα από τον 4ο μ.Χ. αιώνα μέχρι και τον 17ο αιώνα.
Η Δυτική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατέρρευσε πολύ νωρίτερα από το Βυζάντιο, τον 5ο αιώνα, και αυτό για τη Δυτική Ευρώπη ήταν η αρχή μιας περιόδου ακυβερνησίας, ανομίας, συγκρούσεων και βαρβαρότητας. Αυτή η χαώδης κατάσταση διακόπηκε για λίγο με την επικράτηση του Καρλομάγνου, αλλά αργότερα οι τρεις εγγονοί του διέσπασαν το βασίλειο. Με τον κατακερματισμό της Καρολίγγειας δυναστείας ήρθε και η παρακμή της και ξανάρχισαν οι συγκρούσεις μεταξύ αντιπάλων οικογενειών και επίδοξων ηγεμονίσκων σε όλη την Ευρώπη.
Οι Καρολίγγειοι έκτισαν κάστρα και μάλιστα ιδιαίτερου τύπου σε Ρομανικό ρυθμό, αλλά η «χρυσή εποχή » των Μεσαιωνικών κάστρων ανέτειλε τον 9ο με 10 αιώνα, με την πτώση της Καρολίγγειας δυναστείας και τη διάσπαση σε πάμπολλες τοπικές ηγεμονίες και πριγκιπάτα. Αυτοί οι τοπικοί άρχοντες άρχισαν να χτίζουν κάστρα για να ελέγξουν τις περιοχές τους. Παρόλο που στην ιστοριογραφία των δυτικών κάστρων δίνεται έμφαση στο στρατιωτικό και αμυντικό τους ρόλο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα κάστρα απετέλεσαν και διοικητικά κέντρα, πυρήνες εμπορικής ανάπτυξης και κυρίως σύμβολα κύρους και εξουσίας.
Εκείνη την εποχή το πιο πολύτιμο αγαθό ήταν η γη. Η γη -και όχι τα χρήματα- ήταν η πηγή πλούτου, δύναμης και εξουσίας. Και η γη ήταν στα χέρια πολύ λίγων ανθρώπων. Ιδιαίτερα στη Γαλλία και στην Αγγλία, ο βασιλιάς ήταν ο μόνος που από το Θεό είχε δικαιώματα ιδιοκτησίας και απένειμε στους ισχυρούς φίλους του κομμάτια γης με αντάλλαγμα τη συστράτευση στις πολεμικές επιχειρήσεις και την υποστήριξη στην εδραίωση της βασιλικής εξουσίας. Αυτοί που γίνονταν τοπικοί άρχοντες (βαρόνοι) με αυτόν τον τρόπο, έπρεπε να βρουν τα μέσα για τη συντήρηση στρατού και την κατασκευή οχυρώσεων, και γι’ αυτό με τη σειρά τους μοίραζαν τη γη με παρόμοιο τρόπο σε μικρότερους άρχοντες συνθέτοντας ένα σύστημα που αργότερα ονομάστηκε φεουδαρχισμός ( από το Λατινικό feudum). Ο Φεουδαρχισμός έγινε το κυρίαρχο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα κατά το Μεσαίων και είναι άμεσα συνδεδεμένος με τη δημιουργία και την ύπαρξη των Μεσαιωνικών κάστρων.
Στις περισσότερες χώρες χρειαζόταν και άδεια για την ανέγερση κάστρου, που την απένειμε μόνο ο βασιλιάς. Υπενθυμίζεται ότι τα κάστρα ήταν ένα ισχυρό πολεμικό μέσο και σύμβολο εξουσίας, συνεπώς εύλογα η βασιλική εξουσία ήθελε υπό τον έλεγχό της αυτό το δικαίωμα. Τα κάστρα που χτίζονταν χωρίς άδεια (τα αυθαίρετα!) έπρεπε να γκρεμιστούν.
Με το τέλος της πρώτης χιλιετηρίδας, μια άλλη δύναμη θα έδινε νέα ώθηση στην κατασκευή κάστρων στη Δυτική Ευρώπη. Οι Νορμανδοί. Ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής από τη Νορμανδία της Γαλλίας εισέβαλε στην Αγγλία το 1066 και την κατέκτησε αλλάζοντας δραστικά το Μεσαιωνικό τοπίο. Οι Νορμανδοί για να περιφρουρήσουν τις κατακτήσεις τους, όχι μόνο στην Αγγλία αλλά σε ολόκληρη της Ευρώπη, έχτισαν πολλά και ισχυρά κάστρα. Αυτή την εποχή αναπτύσσονται και κάποιες χαρακτηριστικές εικόνες που έχει ο πολύς κόσμος για το Μεσαίωνα όπως οι ιππότες, οι μονομαχίες, οι πανοπλίες αλλά και τα οχυρωμένα κάστρα.
Το κάστρο παρέμεινε ένα σπουδαίο πολεμικό μέσο σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα Οι στρατιωτικές τακτικές εκείνης της εποχής περιστρέφονταν γύρω από την πολιορκία, υπεράσπιση και κατάκτηση κάστρων.
Αν και η πυρίτιδα είχε εισαχθεί στην Ευρώπη από τον 14ο αιώνα, δεν επηρέασε δραματικά την τεχνολογία των κάστρων μέχρι τον 15ο αιώνα οπότε τα κανόνια απέκτησαν αρκετή δύναμη πυρός και ήταν πλέον σε θέση να γκρεμίσουν τα πέτρινα τείχη. Αυτό τα άλλαξε όλα τόσο στην τέχνη του πολέμου συνολικά, όσο και ειδικότερα στο ρόλο που έπαιζαν τα κάστρα που όπως ειπώθηκε ήταν μέχρι τότε στο επίκεντρο των πολεμικών επιχειρήσεων.
Αξίζει να σημειωθεί πως σε αυτή τη μεταβατική φάση, ορόσημο υπήρξε η πολιορκία της Ρόδου το 1522. Οι Οθωμανοί τελικά κατέλαβαν το νησί, αλλά τα διδάγματα που αντλήθηκαν άλλαξαν (κυριολεκτικά) το τοπίο των οχυρώσεων στην Ευρώπη.
Κάστρα εξακολούθησαν να χτίζονται και κατά τον 16ο, ακόμα και τον 17ο αιώνα, αλλά οι νέες οχυρωματικές πρακτικές που αναπτύχθηκαν για να αντιμετωπιστεί η δύναμη των κανονιών τα κατέστησαν άβολα και ακατάλληλα για άλλες χρήσεις. Έτσι άρχισε η παρακμή των παραδοσιακών κάστρων που αντικαταστάθηκαν είτε από συμπαγή οχυρά με πυροβολαρχίες είτε από επιβλητικές κατοικίες χωρίς οχύρωση. Από κάποια στιγμή και μετά ο όρος κάστρο άρχισε να χρησιμοποιείται πλέον για πολυτελείς εξοχικές επαύλεις. Τα πραγματικά κάστρα περιέπεσαν σε αχρηστία και τα περισσότερα ερήμωσαν. Κάποια από αυτά αναστηλώθηκαν και μετατράπηκαν σε εντυπωσιακά μνημεία ενός μακρινού μεσαιωνικού παρελθόντος.
Πληροφορίες
http://www.kastra.eu/
http://www.kastra.eu/